Հաղորդակցման և աշխատանքային գործունեության ընդհանուր հմտություններ

<<Մարդկանց հետ հաղորդակցման ունակությունը նույնպիսի ապրանք

է, ինչպիսիք են շաքարն ու սուրճը: Ես պատրաստ եմ այդ ունակության համար

վճարել ավելի քան այս աշխարհի որևէ այլ ապրանքի համար>>. ասում էր Ջոն

Ռոկֆելլերը:

Ով կարողանում է հաղորդակցվել

մարդկանց հետ, նա լավ է վարում և° մաս-

նավոր և° ընդհանուր գործերը, իսկ ով չի

կարողանում` նա և° այնտեղ և° այստեղ

սխալներ է թույլ տալիս:

Սոկրատես

ԻՆՉՊԵՍ ԿԱԶՄԵԼ ԱՇԽԱՏԱՆՔԱՅԻՆ ՊԱՅՄԱՆԱԳԻՐ

____________ ,, ,, __________20 թ.

/կնքման վայրը/

___________________________________________________________________

/Կազմակերպության անվանումը /

___________________________________________________________________

/պաշտոն ,անուն,ազգանուն/

այսուհետ Գործատու մի կողմից, և ___________________________________

/անուն,ազգանուն/

այսուհետ Աշխատող մյուս կողմից, կնքեցին սույն պայմանագիրը հետև-

յալի մասին

1. Աշխատողն ընդունվում է աշխատանքի __________________________

/աշխատանքի վայրը/

_____________________________________________` որպես _____________

2. Աշխատանքն սկսելու տարին, ամիսը , ամսաթիվը __________________

3. Պայմանագրի գործողության ժամկետը ____________________________

4. Սույն պայմանագիրը հիմնական աշխատանքային պայմանագիր է :

5. Փորձաշրջանի ժամկետը _________________________________________

6. Գործառույթները.

այսուհետ Գործատու մի կողմից, և ___________________________________

/անուն,ազգանուն/

այսուհետ Աշխատող մյուս կողմից, կնքեցին սույն պայմանագիրը հետև-

յալի մասին

1. Աշխատողն ընդունվում է աշխատանքի __________________________

/աշխատանքի վայրը/

_____________________________________________` որպես _____________

2. Աշխատանքն սկսելու տարին, ամիսը , ամսաթիվը __________________

3. Պայմանագրի գործողության ժամկետը ____________________________

4. Սույն պայմանագիրը հիմնական աշխատանքային պայմանագիր է :

5. Փորձաշրջանի ժամկետը _________________________________________

6. Գործառույթները.

7. Աշխատողն իրավունք ունի.

7.1. ծանոթանալ կազմակերպության ղեկավարության` իր գործունեու-

թյանը վերաբերող որոշումների նախագծերին,

7.2. ղեկավարության քննարկմանը ներկայացնել առաջարկություններ`

սույն պայմանագրով նախատեսված գործառնությունների հետ կապված աշ-

խատանքների կատարելագործման վերաբերյալ,

7.3. իր գործառույթների կատարման ընթացքում բացահայտված թերու-

թյունների մասին հաղորդել իր անմիջական ղեկավարությանը և առաջարկու-

թյուն ներկայացնել դրանց վերացման վերաբերյալ,

7.4. կառուցվածքային ստորաբաժանումների մասնագետների հետ իրա-

կանացնել փոխգործակցություն, նրանցից ստանալ տեղեկատվություն և փաս-

տաթղթեր, որոնք անհրաժեշտ են իր գործառույթների իրականացման համար,

7.5. կազմակերպության ղեկավարությունից պահանջել աջակցություն`

իր գործառույթների և իրավունքների իրականացման հարցերով:

158

8.Աշխատողը պարտավորվում է.

8.1. բարեխղճորեն կատարել սույն պայմանագրով ստանձնած գործա-

ռույթներն ու իրավունքները, պահպանել կազմակերպության ներքին կարգա-

պահական կանոնները, աշխատանքային կարգապահությունը, կատարել աշ-

խատանքի սահմանված նորմերը, աշխատանքում ղեկավարվել Գործատուի

ներքին և անհատական իրավական այլ ակտերին համապատասխան, պահ-

պանել արտադրական կարգապահությունը, աշխատանքի պաշտպանության և

անվտանգության ապահովման պահանջները ,

8.2. բարեխղճորեն վերաբերվել Գործատուի և այլ աշխատողների գույքին,

ինչպես նաև մարդկանց կյանքին ու առողջությանը,

8.3. Գործատուի գույքի պաշտպանությանը սպառնացող վտանգի ծագ-

ման մասին անմիջապես տեղեկացնել Գործատուին,

8.4. Իր և Գործատուի միջև կնքված լիակատար նյութական պատասխա-

նատվության մասին պայմանագրով սահմանված կարգով` նյութական վնաս

պատճառելու համար:

9. ՀՀ օրենսդրության համաձայն` Աշխատողը պատասխանատվու-

թյուն է կրում.

9.1.սույն պայմանագրով սահմանված գործառույթների չկատարման կամ

ոչ պատշաճ կատարման համար,

9.2. իր գործառնության ընթացքում կատարած իրավախախտումների համար,

9.3.ընկերության ղեկավարության հանձնարարություններն ուշացումով և

անորակ կատարելու համար:

10.Գործատուն իրավունք ունի.

10.1. Աշխատողից պահանջել կատարել աշխատանքային պայմանագրով

չնախատեսված աշխատանքներ` միայն ՀՀ աշխատանքային օրենսգրքով նա-

խատեսված դեպքերում,

10.2. Փոփոխել աշխատանքային պայմանագրի պայմանները` արտա-

դրության ծավալների, տնտեսական, տեխնոլոգիական և աշխատանքի կազմա-

կերպման պայմանների փոփոխման դեպքում, ինչպես նաև արտադրական ան-

հրաժեշտությամբ պայմանավորված այլ դեպքերում,

10.3. աշխատողին մինչև մեկ ամիս ժամկետով նույն աշխատավայրում

փոխադրել աշխատանքային պայմանագրով չնախատեսված այլ աշխատանքի,

ինչպես նաև փոխել սույն պայմանագրի 1-ին , 6-րդ, 7-րդ կետով սահմանված

պայմանները` տարերային աղետների, տեխնոլոգիական վթարների, համաճա-

159

րակների, հրդեհների և արտակարգ բնույթ կրող այլ հանգամանքների կան-

խարգելման կամ դրանց հետևանքների անհապաղ վերացման նպատակով,

10.4. պարապուրդի ժամանակ Աշխատողին նրա գրավոր համաձայնու-

թյամբ փոխադրել ցանկացած այլ աշխատանքի,

10.5. չթույլատրել կատարել իր աշխատանքը, եթե Աշխատողը գտնվում է

ոգելից խմիչքների, թմրամիջոցների կամ հոգեներգործուն նյութերի ազդեցու-

թյան տակ, ինչպես նաև ՀՀ օրենսդրությամբ նախատեսված այլ դեպքերում,

10.6. Աշխատողին ներգրավել արտաժամյա աշխատանքի` միայն ՀՀ ԱՕ-

ով նախատեսված բացառիկ դեպքերում,

10.7. կազմակերպությունում աշխատանքային կարգապահությունը կամ

անհետաձգելի աշխատանքների կատարումն ապահովելու համար աշխատան-

քային օրն ավարտելուց հետո կամ ոչ աշխատանքային օրերին Աշխատողին

կազմակերպությունում ներգրավել հերթապահության:

11. Գործատուն պարտավորվում է.

11.1.կազմակերպել Աշխատողի աշխատանքը, ստեղծել աշխատանքի

անվտանգ և արդյունավետ պայմաններ, աշխատանքի վայրը կահավորել և

սարքավորումները տեղադրել անվտանգության տեխնիկայի և աշխատանքի

պահպանության կանոններին համապատասխան, աշխատավարձը վճարել

սույն պայմանգրով նախատեսված ժամկետներում և չափով,

11.2. աշխատանքի պաշտպանության վերաբերյալ ՀՀ օրենսդրության և

նորմատիվ իրավական ակտերին համապատասխան` երաշխավորել Աշխա-

տողի աշխատանքի պաշտպանության իրավունքը և ապահովել,

ա/ Աշխատողի պաշտպանությունը վտանգավոր և վնասակար արտա-

դրական գործոնների ազդեցությունից,

բ/ անվտանգության տեխնիկայի ժամանակակից միջոցների ներդրումը և

աշխատանքի անհրաժեշտ սանիտարահիգիենիկ պայմանների ստեղծումը,

գ/ աշխատավայրում աշխատանքի պաշտպանության և պայմանների վի-

ճակի, առողջության վնասման գոյություն ունեցող ռիսկի վերաբերյալ /Աշխա-

տողի հարցման հիման վրա/ ճշգրիտ տեղեկատվության տրամադրումը,

դ/ Աշխատողին պատճառած վնասի հատուցումը, որն առաջացել է նրա

կողմից իր աշխատանքը կատարելիս:

12.Գործատուն պատասխանատվություն է կրում ՀՀ աշխատանքային

օրենսդրության և սույն պայմանագրի դրույթները խախտելու համար` ՀՀ

օրենսդրությամբ սահմանված կարգով:

160

13. Գործատուն սույն պայմանագրով հավաստում է, որ Աշխատողի աշ-

խատանքի պայմանները բնութագրվում են` որպես անվտանգ և առողջության

համար անվնաս:

14. Աշխատաժամանակը և աշխատաժամանակի ռեժիմը ______________:

15.Աշխատողի ամսական աշխատավարձը կազմում է ____________դրամ,

որը հաշվարկվում է յուրաքանչյուր ամիս և վճարվում է Աշխատողին մինչև

հաջորդ ամսվա 15-ը:

16. Աշխատողի համար սահմանվում է ամենամյա արձակուրդ` _______`

աշխատանքային օր:

17. Սույն աշխատանքային պայմանագիրը կարող է լուծվել.

17.1. կողմերի համաձայնությամբ,

17.2. Աշխատողի նախաձեռնությամբ` այդ մասին մեկ ամիս առաջ գրա-

վոր ձևով ծանուցելով Գործատուին,

17.3. Գործատուի նախաձեռնությամբ` ՀՀ աշխատանքային օրենսգրքով

սահմանած կարգով,

17.4. պայմանգրի լուծման կամ դադարեցման հետ կապված վեճերը լուծ-

վում են դատական կարգով:

18. Սույն պայմանագիրը կազմված է երկու հավասարազոր օրինակից.

մեկը տրվում է Աշխատողն, մյուսը` Գործատուին:

Ռեզյումեի կառուցվածքը

Ռեզյումեն սովորաբար բաղկացած է լինում 1-2 էջից և ներառում է հետև-

յալ մասերը.

Կոնտակտային տվյալներ

· Անուն և ազգանուն (հայրանունը կարելի է չգրել),

· Հասցե (ամբողջությամբ),

· Հեռախոսահամար (տնային, բջջային, աշխատանքային` քաղաքային

կոդով),

· Էլեկտրոնային փոստի հասցե (եթե դեռ չունեք անձնական փոստային

արկղ, մինչ ռեզյումեն ուղարկելը անպայման բացեք այն):

Նպատակը (պարտադիր չէ, բայց ցանկալի է): Եթե ռեզյումեն ուղարկվում

է կոնկրետ աշխատատեղի համար, ապա որպես նպատակ նշվում է այդ աշ-

խատատեղի անվանումը կամ կոդը: Եթե ունեք մի քանի տարբեր նպատակներ,

կարելի է կազմել 2-3 ձևի ռեզյումեներ: Ավելի լավ է ունենալ մի քանի տարբեր

ասպեկտների համար կազմված ռեզյումեներ, քան մեկ ընդհանուր ռեզյումե:

Որակավորումը: Համառոտ ներկայացվում է պոտենցիալ գործատուի հա-

մար ավելի նշանակալի ինֆորմացիա Ձեր մասնագիտական ունակություննե-

րի, ուժեղ կողմերի և ձեռքբերումների մասին:

· Աշխատանքային փորձը: Թվարկվում է հակառակ հերթականությամբ

(սկզբում նշվում է վերջին աշխատատեղը): Սա ռեզյումեի, թերևս ամե-

նակարևոր մասն է, ուր նկարագրվում է Ձեր աշխատանքային փորձը,

170

որպես կանոն, վերջին տասը տարվա համար հետևյալ սխեմայով,

ինչպես նաև արտադրական պրակտիկան:

· Նշե°ք աշխատանքի անցնելու տարեթիվը, կազմակերպության կամ

ընկերության անվանումը, քաղաքը, մարզը և Ձեր պաշտոնը:

· Նկարագրեք Ձեր պարտականությունները:

· Ընկերության անվանումը,

· Ընկերության գործունեության ուղղվածությունը,

· Աշխատանքային ժամանակահատվածը,

· Պարտականությունները,

· Մասնագիտական ունակություններն ու ձեռքբերումները:

Ձեր ձեռքբերումները նկարագրելիս օգտագործեք այնպիսի բայեր, ինչպիսիք

են` <<զարգացրեցի….>>, <<խնայեցի….>>, <<ընդլայնեցի կամ կրճատեցի…>>:

Կրթությունը: Սկսեք ամենավերջին կրթական աստիճանից: Նշեք բուհի

կամ քոլեջի անվանումը, վայրը, ստացած կոչումը, մասնագիտացումը, ուսում-

նառության տարիները: Կարելի է ներառել նաև առաջադիմությունը: Միջնա-

կարգ դպրոցի հիշատակությունը պարտադիր չէ:

(Ինչքան շատ ժամանակ է անցել վերջին ուսումնական հաստատությունն

ավարտելուց հետո, այնքան ավելի քիչ ուշադրություն պետք է գրավի այս փաս-

տը): Անհրաժեշտ է հիշատակել նաև լրացուցիչ կրթության մասին` կուրսեր,

սեմինարներ, հատուկ դասընթացների մասնակցությունը, ատեստավորում,

տպագրված նյութեր, լիցենզիաներն ու վկայականները և այլն:

Լրացուցիչ ինֆորմացիա: Օտար լեզուների և համակարգչի տիրապետելը

/նշել իմացության աստիճանը/, վարորդական իրավունք և զինվորական

գրքույկ ունենալը, մասնագիտացված կազմակերպություններին անդամակցու-

թյունը և այլն (հոբբին նշել միայն այն դեպքում, եթե այն սերտորեն կապված է

ցանկալի աշխատանքի հետ): Նշե°ք բոլոր մասնագիտական և ոչ մասնագիտա-

կան կազմակերպությունների, ակումբներին Ձեր անդամությունը, և ներ-

գրավման տարեթվերը: Նշե°ք նաև վերոնշյալ կազմակերպություններում Ձեր

զբաղեցրած պաշտոնները:

Աշխատանքային կենսագրականի տեսակները

1. ժամանակագրական: Կենտրոնացած է աշխատանքային ստաժի վրա`

սկսելով ամենավերջին աշխատանքից: Գործատուի համար ավելի հեշտ է լի-

նում տեսնել ձեր աշխատանքային պատմությունը և կարիերայի առաջընթացը:

Այն գործում է կայուն աշխատանքային փորձ ունեցողների համար:

2.Ֆունկցիոնալ: Կենտրոնացված է Ձեր փորձի և հմտությունների վրա:

Հաճախ օգտագործվում է ոլորտը փոխելու կամ աշխատանքային փորձի ընդ-

հատումների դեպքում: Սա այն մարդկանց համար է, ովքեր իրենց հմտություն-

ները ձեռք են բերել ավելի շատ չգրանցված աշխատանքի միջոցով, ովքեր

հաճախ փոխում են աշխատանքը, նախկինում աշխատանք չունեցողների

համար:

3. Համակցված: Ընդգծում է հմտությունները և ապահովում աշխատան-

քային փորձի ժամանակագրությունը: Սա այն մարդկանց համար է, ովքեր ու-

նեն հմտությունների աճ, մարդիկ, որոնք ուզում են գտնել նմանատիպ աշխա-

տանք, ինչպիսին ունեցել են:

4. Նպատակային: Գրվում է կոնկրետ աշխատանքային պահանջներին

համապատասխան: Կոնկրետ առնչություն ունի թափուր աշխատատեղի հետ:

Յուրաքանչյուր տիպի ինքնակենսագրություն կարելի է դարձնել նպատակային:

5.Առցանց: Այս տիպի ինքնակենսագրականները լրացվում են

առցանցում` ելնելով գործատուի պահանջած խնդիրներից:

172

Ինչի մասին չի կարելի գրել ռեզյումեում

· Ձեր ամբողջ աշխատանքային կենսագրությունը (իրականում պոտեն-

ցիալ գործատուին հետաքրքրում է Ձեր վերջին 3-5 աշխատատեղերը` 10 տա-

րուց ոչ ավելի ժամանակահատվածի համար),

· Ձեր ֆիզիկական տվյալները և առողջական վիճակը,

· Ձեր թույլ կողմերը,

· Աշխատանքից հեռանալու պատճառները,

· Երաշխավորող նամակները կամ անձանց անունների ցանկը, որոնք

կարող են Ձեզ երաշխավորել (այս ցանկը պահեք առանձին, քանի որ այն կա-

րող է պետք գալ հարցազրույցի ժամանակ):

Ինչպիսին պետք է լինի ռեզյումեն

Ռեզյումե կազմելիս անհրաժեշտ է հիշել և պահպանել հետևյալ սկզբունքները.

· Կառուցվածքայնությունը: Ռեզյումեի ողջ ինֆորմացիան պետք է շարա-

դրվի որոշակի հերթականությամբ և համապատասխանի ընտրված ձևին:

· Ընտրողականությունը: Առաջին հերթին ուշադիր կարդացեք այն ունա-

կություններն ու հմտությունները, որոնք անհրաժեշտ են տվյալ աշխատատեղի

համար և ռեզյումեում նշեք Ձեր այն աշխատատեղերն ու հմտությունները,

որոնք առավելապես համապատասխանում են տվյալ աշխատատեղին, և հնա-

րավորինս խուսափեք ոչ պետքական ինֆորմացիայից:

· Օբյեկտիվությունը: Ձեր փորձն ու ունակությունները նկարագրելիս

եղեք հնարավորինս իրատես և օբյեկտիվ. Չէ՞ որ հետագայում Դուք պարտա-

վոր եք հիմնավորել այն ամենը, ինչ նշել եք ռեզյումեում,

· Հակիրճությունը: Ռեզյումեի ծավալը չպետք է գերազանցի երկու էջը,

ուստի ինֆորմացիան շարադրեք հնարավորինս հակիրճ` շեշտը դնելով գոր-

ծատուի համար առավել կարևոր և նշանակալից հանգամանքների վրա:

173

Ուղեկից նամակ կազմելու սկզբունքները

Աշխատանքի որոնման գործընթացում պատշաճ ռեզյումե պատրաստե-

լուց հետո կարևոր տեղ է զբաղեցնում ճիշտ կազմված և ձևակերպված ուղեկից

նամակը, որը հանդիսանում է աշխատաշուկայում աշխատատեղերի համար

մրցակցության մեջ ազդեցիկ գործոն: Այն ստացված հայտերի նախնական

քննարկման ժամանակ կգրավի պոտենցիալ գործատուի ուշադրությունը և

կնպաստի հարցազրույցի հրավիրմանը:

Ուղեկից նամակը ռեզյումեի ներածությունն է: Ուղեկից նամակի նպա-

տակը Ձեր բնութագրի կարևորագույն բաժինների վրա գործատուի ուշադրու-

թյան հրավիրելն է ու բնութագրում տեղ չգտած այլ նշանակալի տեղեկատվու-

թյան տրամադրումը: Այն հնարավորություն է ընձեռում թեկնածուին պատաս-

խանել Ինչու՞ պետք է աշխատանքի վերցնել հենց իրեն հարցին, որովհետև այն

բացահայտում է բոլոր հմտություններն ու ձեռք բերված փորձը, որոնք սերտո-

րեն կապված են տվյալ թափուր տեղի հետ:

Վերջապես նախքան ուղեկից նամակն ուղարկելը ստուգեք հետևյալ հար-

ցերին համապատասխանությունը.

· Արդյո՞ք նամակը յուրօրինակ է, և ոչ թե ՙմասսայական արտադրության՚

արդյունք:

· Արդյո՞ք նամակը ճիշտ հասցեատիրոջն է ուղղված:

· Արդյո՞ք նամակը կգրավի ընթերցողի ուշադրությունը:

· Արդյո՞ք ընտրված ֆորմատը գրավիչ, կոկիկ և ճիշտ կազմակերպված

տեսք ունի:

· Արդյո՞ք ստուգել եք ուղղագրությունն ու քերականությունը:

· Արդյո՞ք այն գրված է հակիրճ և չի գերազանցում մեկ էջը:

· Արդյո՞ք խուսափել եք ռեզյումեում ընդգրկված տեղեկատվության

կրկնողությունից:

· Արդյո՞ք նշել եք Ձեր ձեռքբերումները և ապագա նպատակները:

· Արդյո՞ք նամակը վստահություն, և ոչ թե ամբարտավանություն է ար-

տահայտում:

Ինչպե՞ս պատրաստվել հարցազրույցին

Նախապատրաստվեք մինչև հարցազրույցի ներկայանալը : Տեղեկություն

հավաքեք այդ ընկերության մասին` ուսումնասիրելով ընկերության

կայքէջը, ինչպես նաև այն աշխատատեղի մասին, որին հավակնում եք:

Հարցազրույցի ժամանակ հավանաբար կհարցնեն, թե ինչու՞ եք ցանկանում

այդ աշխատանքը: Ինչպիսի՞ աշխատավարձ եք ակնկալում ստանալ սկզբ-

նական շրջանում:

Արտաքին տեսքը: Ձեր հագուստը, հարդարանքը, խոսակցության լեզուն և

մարմնի շարժուձևը ևս շատ ինֆորմացիա կարող են տալ Ձեր մասին:

Նույնիսկ եթե գիտեք, որ ընկերությունում կրում են ամենօրյա հագուստ,

այնուամենայնիվ, ներկայացե°ք պաշտոնական հագուստով: Այն ցույց է

տալիս Ձեր հարգանքը աշխատանքի նկատմամբ:

Եղեք քաղաքավարի: Մի° մոռացեք ներկայանալ և ողջունել զրուցակցին,

ձեռք սեղմել: Հարցազրույցից հետո հիշեք շնորհակալություն հայտնել:

Ճշտապահ եղեք: Եթե Դուք իրոք ուզում եք ընդունվել այդ աշխատանքին,

ապա հարցազրույցի գնացեք 5-10 րոպե շուտ: Պատասխանատվության

զգացումն այն է, ինչի վրա ուշադրություն են դարձնում բոլոր գործատունե-

րը: Հավաքեք Ձեր մտքերը մինչև հարցազրույցը:

Նախապատրաստվեք: Հարցազրույցի ներկայանալուց առաջ ստուգեք՝

բոլոր անհրաժեշտ փաստաթղթերը Ձեզ հետ վերցրել եք: Ձեզ հետ վերցրեք

ռեզյումեի, դիպլոմների և երաշխավորական նամակների լրացուցիչ

օրինականեր: Դուք կդիտվեք, որպես կազմակերպված անձնավորություն:

183

Հիշեք, որ պետք է.

1. Հպարտանալ աշխատանքով:

Նշանակություն չունի, թե ինչ գործով եք զբաղվում, հարկավոր է այն

կատարել սիրով: Պարտականությունն առանց սիրո` մարդուն դարձնում է

դյուրագրգիռ: Հպարտացեք Ձեզնով և Ձեր հմտություններով: Սակայն մի

թողեք, որ հպարտությունը վերածվի մեծամտության: Հիշեք, որ մրցունակ

լինելու համար միշտ էլ անհրաժեշտ է սովորել և ընդօրինակել: Պատաս-

խանատվությունն առանց սիրո` մարդուն դարձնում է անհարգալից:

2. Նախաձեռնող լինել: Ղեկավարներն իրոք նկատում են ակտիվ աշխա-

տողներին: Մի° սպասեք, որ Ձեզ հանձնարարություն տրվի, ինքներդ նա-

խաձեռնեք ինչ անել: Եթե կարծում եք, որ կարող եք որևէ գործընթաց բա-

րելավել, ապա մի զլացեք հայտնել այդ մասին Ձեր ղեկավարին:

3.Ստանձնել պատասխանատվություն: Եղեք խիզախ Ձեր վրա կրելու այն

պատասխանատվությունը, որը նախատեսված է Ձեր աշխատանքային պայ-

մանագրով: Պատասխանատու եղեք Ձեր գործընկերոջ նկատմամբ:

4. Լսել և ուշադիր լինել: Մի° գործեք որպես ամենագետ, ընդունեք նոր

գաղափարները: Լսեք Ձեր ղեկավարին ու գործընկերներին, և այդ դեպքում

նրանք նույնպես կցանականան լսել Ձեզ:

5. Ընդունել աշխատանքը որպես սովորելու գործընթաց:

Ամեն առավոտ մտածեք, թե ինչ կարելի է այդ օրը սովորել աշխատան-

քում: Դրսևորեք թիմային աշխատանքի կարողություններ, գրագիտություն,

և Դուք նոր հմտություններ ձեռք կբերեք կարճ ժամանակահատվածում:

Չգիտես ինչու, մեզանից շատերի մոտ ընդունված է, որ խոսող

մարդն ավելի խելացի է: Նշանակում է` նա լիդեր է, չէ որ ասելիք ունի և կարո-

ղանում է գրավել մարդկանց ուշադրությունը, իսկ ինչո՞վ հպարտանա լսողը:

Այն, որ շատ դեպքերում խոսելն իրոք անհրաժեշտ է, հատկապես գեղեցիկ խո-

սելը, անվիճելի է, բայց լսելու կարողությունը` պետք է միշտ: Հիշեք, որ լսելն

ավելի դժվար է, քան խոսելը: Եթե ինչ-որ մեկը խոսում է, շատ անգամ ես ու-

զում նրան ընդհատել, եթե հանկարծ ինչ-որ բան ես հիշում կամ կարծում ես,

որ նա սխալ է: Բայց լսել մինչև վերջ, անկախ ամեն ինչից, երբեմն շատ դժվար

է: Երբ մարդը խոսում է, նա ինչ-որ ինֆորմացիա է հայտնում և եթե այդ ինֆոր-

մացիան ուրիշների համար օգտակար է, դա գովելի է: Սակայն ընդհանուր առ-

մամբ, հիշեք, որ խոսող մարդը խոսելու ընթացքում ոչինչ չի սովորում, նա

ասում է միայն այն, ինչ արդեն գիտի: Իսկ լսո՞ղը: Լսողը շատ բան կարող է սո-

վորել, եթե նա ուղղակի հանգիստ լսի: Բացի այդ, մարդիկ ավելի շատ սիրում

են խոսել, քան լսել: Հետևաբար, որպեսզի այդ մարդիկ զգան իրենց կարևոր«

դուք պետք է լինեք լսողի դերում: Մարդու համար ամենամեծ ոգևորություննե-

րից մեկն այն է, երբ նրան ուշադիր լսում և հասկանում են:

Խոսելը շատ կարևոր է, երբ դա արվում է տեղին: Սակայն լսելը` պետք է

միշտ: Ով կարողանում է համբերատար լսել մարդկանց անկախ ամեն ինչից և

մտնել նրանց դրության մեջ, շատ բանի կարող է հասնել կյանքում: Ընդհանրա-

պես, որքան հասարակ« կանոններ կան, որոնք հասկանալով՝ մարդը իր կյան-

քում շատ բան կարող է փոխել:

Հարաբերություններ ստեղծելու և պահպանելու կարողությունը ամենա-

կարևորն է կյանքում: Պետք է նաև սովորել լսել: Լսելու՝ այսինք պատրաստ լի-

նել խորապես հասկանալու մեկ ուրիշի մոտեցումները: Փորձիր սկզբում հաս-

կանալ, ապա հասկացվել: Շփվելու կարողությունը ամենակարևորն է կյան-

քում: Դու տարիներ ես կորցնում ինչպես կարդալ և գրել, ու տարիներ խոսել

սովորելու համար: Բայց լսելու մասին ինչ կասես: Հավանաբար ոչ, ճիշտ եմ:

Եթե դու նման ես մեծամասնությանը, դու հավանաբար սկզբում ուզում ես

208

հասկացված լինել, դու ուզում ես քո տեսակետը անց կացնել: Այդպես անելով

դու կարող ես խոսակցին ամբողջովին անտեսել, ձև անելով, թե լսում ես ուն-

կնդրել միայն որոշակի ընտրովի հատվածների կամ ուշադիր կենտրոնանալ

միայն արտասանված բառերին և կորցնել իմաստը ամբողջությամբ: Ինչո՞ւ է

այդպես ստացվում: Որովհետև մարդկանց մեծամասնությունը լսում են պա-

տասխանելու, այլ ոչ հասկանալու մտադրությամբ: Դու լսում ես ինքդ քեզ ասես

մտքումդ պատրաստում ես ինչ պետք է ասես, ի՞նչ հարցերը պետք է տաս և

այլն: Դու մաղում ես այն ամենը, ինչ լսել ես քո կյանքի ընթացքում, քո կոորդի-

նատական համակարգով: Դու ընտրում ես այն, ինչ ուզում ես լսել` համապա-

տասխանեցնելով քո ինքնակենսագրությանը: Փորձիր լսել դիմացինին …

Ի լրումն ղեկավարի ու ենթակայի միջև տեղեկատվության, գոյություն

ունի նաև հաղորդակցություն ղեկավարի և նրա աշխատանքային խմբի միջև:

Աշխատանքային խմբի հետ կոմունիկացիաները հնարավորություն են ընձե-

ռում բարձրացնել խմբի գործողությունների արդյունավետությունը: Այս կոմու-

նիկացիաների նպատակը աշխատողների մեջ աշխատանքի, նրա արդյունքնե-

րի և փոխհատուցման նկատմամբ վստահության ձեռք բերումն է:

Քանի որ տեղեկատվության փոխանցմանը մասնակցում են խմբի բոլոր

անդամները, ամեն մեկը հնարավորություն ունի խորհելու նոր խնդիրների և

առաջադրանքների մասին, այն մասին, թե ինչպես համատեղ աշխատել:

Ինչպես յուրաքանչյուր, այնպես էլ միջանձնային կոմունիկացիաներում

կարող են հանդիպել արգելքներ, որոնցից են.

Þ ընկալմամբ պայմանավորված արգելքներ

Þ իմաստաբանակն արգելքներ

Þ անորակ հետադարձ կապ

Þ վատ ունկնդրում և այլն:

Մարդիկ միևնույն տեղեկատվությունը կարող են տարբեր կերպ մեկնա-

բանել, ընկալել այն յուրովի` կախված փորձից, մասնագիտական գիտելիքնե-

րից ու նաև շահերից: Փորձի կամ նախապես ընկալված հասկացությունների

հետ հակասության մեջ մտնող տեղեկությունը հաճախ լրիվ մերժվում է, որոշ

դեպքերում էլ` խեղաթյուրվում:

Բուն տեղեկատվության հանգամանքով պայմանավորված` առավել էական խոչընդոտը լեզվագործածության ներհակ լինելն է: Խոսքային հաղորդակցումը արդյունավետ է և ընդհանրապես հնարավոր, եթե տեղեկությունները

փոխանակողների միջև առկա են որոշակի լեզվական համապատասխանություն: Հակառակ պարագայում, պետք է հաշվի առնել տեղեկատվության շղթա-

յում լեզվական թյուրըմբռնումների անխուսափելիությունը:

Առավել դժվար է հաղթահարել շահերից բխող տեղեկատվական արգելք-

ները: Շատ հաճախ միջին և ստորին մակարդակի ղեկավարները ձգտում են

հաճոյանալ իրենց վերադասին և նրանց ներկայացնում են միայն այն տեղեկա-

տվությունը, որոնք նրանք ակնկալում են ստանալ: Հետևապես, այդ երևույթը

տեղի է ունենում, եթե կառավարման բարձր մակարդակի ղեկավարը նախընտ-

րում է ստանալ միայն դրական տեղեկություններ:

Մյուս արգելքն այն է, որ հաճախ կառավարման միջին մակարդակի ղե-

կավարները ավելի շատ հակված են լսելու, ընկալելու կառավարման ավելի

բարձր մակարդակից ստացված տեղեկությունը և հաշվի չառնելու ստորին

օղակներից հաղորդվածը: Դա բացառելու համար, որպես կանոն, վերադաս ղե-

կավարները պարտավոր են, օրինակ` պարբերաբար անցկացնել հարցաթեր-

թիկային հարցումներ, հանդիպել, հաղորդակցվել սկզբնական օղակների աշ-

խատողների հետ, աշխատողների համար ապահովել առաջարկությունների

մշտապես ներկայացման հնարավորություն:

Հաջորդ արգելքները իմաստաբանական են:

Տեղեկության փոխանակման սիմվոլների ամբողջականությունը այս կամ

այն համակարգում կոչվում է տեղեկության լեզու: Գործնականում, տեղեկու-

թյան քանակական գնահատման համար կիրառվում են տեղեկության լեզվի

տարբեր միավորներ` նշաններ, բառեր, թվեր, և այլն: Բուն տեղեկությունը

պետք է լինի ստույգ և պարզ: Քանի որ խոսքերը, սիմվոլները կարող են տար-

բեր նշանակություն ունենալ, ապա հաղորդողը պարտավոր է տեղեկությունը

ձևակերպել այնպես, որ ընկալումը առավելագույն չափով իմաստին համապա-

տասխան լինի:

Միջանձնային կոմունիկացիաների արդյունավետության խոչընդոտ է

նաև հետադարձ կապի բացակայությունը: Հետադարձ կապն անհրաժեշտ է, որ

ուղարկողը համոզվի, թե հաղորդումը ընդունվել է անխաթար:

Գոյություն ունեն հետադարձ կապի հետևյալ ձևերը. հարց տալ, առա-

ջարկել կրկնելու արտահայտված մտքերը, մարդու ժեստերը, և ձայներանգը

210

գնահատել լսելու ժամանակ ու պարզել ընկալման բնույթը և աստիճանը: Հե-

տադարձ կապը կարելի է նաև հաստատել աշխատանքի առաջին արդյունքնե-

րի նկատմամաբ վերահսկողությամբ: Հետադարձ կապի արդյունավետ եղա-

նակ է <<բաց դռների>> քաղաքականությունը:

Ենթակաները պետք է զգան, որ ղեկավարը պատրաստ է նրանց հետ

քննարկել ցանկացած հետաքրքրող հարց:

Կազմակերպություններում տարածված կոմունիկացիոն ձևերից են նաև

ոչ ձևական կոմունիկացիաները /շշուկների տարածումը/: Ընդ որում, տեղեկու-

թյունը շշուկի ձևով շատ ավելի արագ է հաղորդվում, քան պաշտոնական հա-

ղորդումների եղանակներով:

Թեպետ շշուկները ոչ ճիշտ տեղեկության համբավ են վայելում, այնու-

ամենայնիվ, ինչպես ցույց են տալիս հետազոտությունները, ոչ ձևական հաղոր-

դումների եղանակներով տարածված տեղեկությունները հաճախ կարող են լի-

նել ճշգրիտ և նպատակային: Դրանք կարող են հետապնդել կառավարչական

ապագա որոշումները աշխատանքային կոլեկտիվում փորձարկելու նպատակ:

Հաճախ շշուկերը ընդունվելիք որոշումների վերաբերյալ տեղեկությունների

անհարկի արտահոսքի հետևանք են:

Այսպիսով, միջանձնային կոմունիկացիաները կենսականորեն անհրա-

ժեշտ են ամբողջ կազմակերպության ներսում տեղեկատվության արդյունա-

վետ գործառության, կառավարման խնդիրնեիր հաջող լուծման համար: Հենց

դա է հաստատում նշանավոր մենեջեր Յակոկալի կարծիքը. <<Երբ որևէ ղեկա-

վարի մասին խոսելիս ասում են, թե նա մարդկանց հետ լեզու չի գտնում, ապա

ես համարում եմ այդպիսի բնութագիրը սպանիչ: Այդ մարդուն պարզապես

ոչնչացրեցիք`սա է իմ անփոփոխ կարծիքը: Եթե նա չի կարողանում մարդկանց

հետ իր հաղորդակցումը կարգավորել, ուրեմն անհուսալի վիճակում է. չէ՞ որ

հենց դրանում է կառավարման բուն էությունը: Ոչ թե շների, ոչ թե կապիկների

հետ գործ ունի, այլ մարդկանց, միայն ու միայն մարդկանց հետ>>:

Դ. Քարնեգիի մշակած 12 կանոնները, որոնց կատարումը հնարավորություն կտա հակել զրուցակցին սեփական տեսակետին.

Վեճի մեջ հաջողության հասնելու ճիշտ եղանակը վեճից խուսափելն է

Դրսևորեք հարգանք զրուցակցի կարծիքի նկատմամբ, երբեք մի ասեք,

որ նա ճիշտ չէ

Եթե դուք ճիշտ չեք, խոստովանեք դա արագ և վճռական

Հենց սկզբում տրամադրվեք սիրալիր տոնի

Կարողացեք հասնել նրան, որ զրուցակիցը հենց սկզբից ասի ձեզ`

<<այո>>

Թողեք, որ հիմնականում խոսի ձեր զրուցակիցը

Թողեք զրուցակիցը կարծի , որ ձեր կողմից արտահայտած կարծիքնը

իրենն է

Միշտ ձգտեք անկեղծորեն նայել իրերին՝ ձեր զրուցակցի

տեսանկյունից

Համակրանքով վերաբերվեք ուրիշների մտքերին և ցանկություններին

Կոչ արեք ավելի ազնվաբարո շարժառիթների

Ներկայացրեք ձեր մտքերը տպավորիչ

Մարտահրավեր նետեք, կպեք հոգու նուրբ լարերին

Դիկտատո՞ր, թե՞ դեմոկրատ

Այս թեստն ամենևին էլ քաղաքական գործիչների համար չէ, ինչպես

կարելի է ենթադրել վերնագրից, այլ նրանց համար, ովքեր ցանկանում են որո-

շել մարդկանց հետ իրենց շփման ոճը:

 Այս պնդումներից յուրաքանչյուրի <<այո>> պատասխանը գնահատեք 2 միավորով: <<Ոչ>>-ը` 0 միավոր:

1. Դուք սիրու՞մ եք տեղյակ լինել բոլոր իրադարձություններին, որոնք տեղի են

ունենում ձեր ծանոթների հետ:

2. Դուք զգուշավորությա՞մբ եք վերաբերվում նոր ծանոթներին և դժվա±ր եք մ-

տերմանում մարդկանց հետ:

3. Դուք հիշաչա՞ր եք և դժվարությա՞մբ եք դիմանում քննադատությանը:

4. Ավելի շուտ դուք կսկսեք խորհուրդներ տալ, քան խորհրդակցել ուրիշների հետ:

5. Ձեզ համար հանգստության գրավականն ամեն ինչում կարգ ու կանոնը և

կարգապահությու՞նն է:

6. Դուք հաճախ եք զայրանում, երբ ծանոթները պատմում են իրենց նվաճում-

ների մասին:

7. Նախապատվությունը տալիս եք մոխրադարչնագույն երանգներով հանդերձ-

ներին:

8.Սիրու՞մ եք վաղ արթնանալ, նույնիսկ հանգստյան օրերին:

9. Սիրու՞մ եք միայն այն կինոնկարներն ու հաղորդումները, որոնց մասին դրա-

կան արձագանք եք կարդացել կամ լսել:

10. Ձեզ բարկացնու՞մ են մարդիկ, ովքեր հաշվի չեն առնում ձեր կարծիքը:

246

Ամփոփեք

16-20 միավոր

Դուք իսկական դիկտատոր եք՝ ուժեղ, ինքնավստահ, իշխանության

ձգտող մարդ: Հավատարիմ ընկերներ ունեք, բայց նրանց էլ կարող եք հեշտ ու

հանգիստ վիրավորել՝ անտեսելով կամ նվազեցնելով նրանց ընդունակություն-

ներն ու տաղանդը:

8-14 միավոր

Դուք առաջնորդ եք՝ ուժեղ և տիրական մարդ: Կարողանում եք մարդկանց

ներշնչել ըստ ձեզ միակ ճշմարիտ տեսակները: Այդուհանդերձ, միանգամայն

բարեհաճ եք նաև ուրիշ կարծիքների հանդեպ, առանձնապես՝ եթե դրանք ան-

ձամբ ձեզ են վերաբերում:

0-6 միավոր

Դուք դեմոկրատ եք: Բազմաթիվ ընկերներ ունեք, բոլորի հետ էլ հավա-

սար փոխհարաբերությունների մեջ եք: Սակայն այդ փոխհարաբերությունները

որքան արագ առաջանում, նույնքան արագ էլ քայքայվում են: Դուք սիրում եք

լսել բոլոր կողմերին, իսկ հետո արդեն որոշում ընդունել: Հաճախ մտերիմները

կշտամբում են ձեզ, որ անտարբեր եք իրենց ճակատագրի հանդեպ: